|
| Ostatnie • Działy • Obiekty • Autorzy • Źródła • Historia |
 |
Teatr Polski w Poznaniu powstał w roku 1875 w gmachu zbudowanym specjalnie dla potrzeb sceny przy ulicy Berlińskiej (dziś ulicy 27 Grudnia). Autorem projektu był Stanisław Hebanowski. Pełna nazwa teatru brzmiała: Teatr Polski w ogrodzie Potockiego w Poznaniu. Upamiętniała jednego z darczyńców teatru, hrabiego Bolesława Potockiego. Przekazał on na rzecz spółki budującej teatr swój ogród, który następnie sprzedano, a uzyskane pieniądze przeznaczono na zakup parceli pod budowę teatralnego gmachu. Poznańska scena powstała z inicjatywy mieszkańców miasta. Na frontonie teatru umieszczono napis "Naród sobie". Dla Wielkopolan Teatr Polski miał charakter Sceny Narodowej; był ostoją polskiej tradycji i kultury, znakiem sprzeciwu wobec restrykcyjnej polityki władz zaboru pruskiego. W pierwszych sezonach kształt artystyczny teatru tworzono przede wszystkim z myślą o widzach z kręgów ziemiaństwa i inteligencji. Szybko jednak dostosowano repertuar do potrzeb szerszej publiczności, czyli mieszczaństwa. To właśnie dla nich teatr spełniał swoją misję grając polskie komedie kontuszowe, moralizatorskie, wodewile oraz wystawiając sceny z historii Polski. Do 1918 roku teatr oscylował między mniej lub bardziej ambitnym modelem sceny mieszczańskiej. Teatr Polski, kierowany był do 1933 przez Bolesława Szczurkiewicza, a następnie Roberta Boelke i Maksymiliana Piotrowskiego oraz Władysława Stomę. W czasie II wojny światowej gmach teatru ocalał. Teatr Polski wznowił działalność już w marcu 1945. W latach ponownej dyrekcji Stomy (1945-48), a przede wszystkim Wiliama Horzycy (1948-51) była to jedna z najciekawszych scen w kraju. W epoce socrealizmu, za sprawą Horzycy, mówiło się o Teatrze Polskim, że to jedno z nielicznych miejsc, w którym uprawia się sztukę przez duże "S". Po odejściu Horzycy w następnych kilku sezonach Teatr Polski nie miał już tak spektakularnych osiągnięć aż do 1958, kiedy to przez jeden sezon na jego czele stali Irena i Tadeusz Byrscy. Pod dyrekcją Pawła Łysiaka i Pawła Wodzińskiego Teatr Polski znalazł się w ostatnich latach w centrum współczesnych wydarzeń teatralnych, którym ton nadawała dramaturgia spod znaku "nowych brutalistów". W teatrze zaczęło też działać Centrum Dramaturgii zajmujące się promocją współczesnych sztuk polskich i zagranicznych. 26 VI 1869 r. Uchylono tzw. ustawę procederową, wymagającą zgody władz na przedstawienia w językach obcych (innych niż urzędowy niemiecki), co otworzyło szansę przed sceną polską. 24 VII 1869 r. Ukazało się w prasie toruńskiej pierwsze wezwanie do budowy teatru; miał on uniezależnić polskie występy od dyktującej warunki i zarządzanej przez Niemców sceny miejskiej na Placu Wilhelmowskim (dziś Plac Wolności). 26 XI 1869 r. Powstaje Komisja Tymczasowa dla powołania Komitetu Teatralnego. 1 XII 1869 r. Konstytuuje się Komitet Teatralny, z prezesem Alfredem Bnińskim na czele; miał on doprowadzić do regularnych występów polskich zespołów zawodowych i wznieść teatr; taka decyzja okazała się słuszna: równoległe działania artystyczne i budowlane utrwalały w świadomości społecznej ścisły związek między sztuką i jej przyszłym domem; rzec można, iż sztuka pojawiła się pierwsza, ale akcentowano, że jej dom - nawet istniejący na razie w sferze projektów - jest niezbędny do jej "zadomowienia się" w Poznaniu. 18 XII 1869 r. Miłosz Stengel, antreprener galicyjski i Lech Nowakowski, aktor krakowski, podejmują się prowadzenia stałego teatru w Poznaniu; nie mają jeszcze wsparcia finansowego; zbiórki ruszą dopiero w następnym roku. 13 I 1870 r. Otwarty zostaje pierwszy sezon stałego teatru Zemstą Aleksandra Fredry, uroczysty prolog napisał Władysław Bełza; pojawiają się odezwy prasowe w Poznańskiem i w Galicji; rozpoczynają się prace nad powołaniem Spółki Akcyjnej. 15 IX 1870 r. Opuszczony przez wspólnika Nowakowski otwiera drugi sezon sceny zawodowej (wciąż w Teatrze Miejskim), zamknięty 14 czerwca 1871. 25 IX 1870 r. Komitet Teatralny bierze zespół pod opiekę finansową. 13 XII 1870 r. Bolesław Potocki z Będlewa oferuje na rzecz powstającej Spółki ogród (dziś przy ulicy Libelta). 22 IV 1871 r. Komitet Teatralny przekształca się w Spółkę Akcyjną pod nazwą "Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego"; uchwalono sprzedaż 1200 akcji po 50 talarów, co miało dać kapitał zakładowy 60 tys. talarów. 5 V 1871 r. Pierwsze walne zebranie akcjonariuszy; wybrano Radę Nadzorczą i dyrekcję Spółki; postanowiono zwiększyć liczbę akcji do 2000; sprzedawano je nawet w Petersburgu. 30 IX 1871 r. Otwarto nowy sezon pod dyrekcją aktora i pisarza galicyjskiego, Stanisława Dobrzańskiego, trwający do 24 marca 1872; sezon uznano za artystycznie udany, a prasa podjęła walkę o stworzenie "obywatelskiej subwencji" dla zespołu. 9 XII 1871 r. Spółka kupiła posiadłość przy ulicy Berlińskiej (dziś 27 Grudnia) o powierzchni 2 tys. m, od Stanisława Hebanowskiego, radcy miejskiego i budowniczego; Hebanowski, który teatr miał projektować, zrzekł się wynagrodzenia za swą pracę; ogród Potockiego sprzedano już w lipcu. IV 1872 r. Dyrektor Spółki, Ignacy Grabowski, wiezie projekt Hebanowskiego do wiedeńskiego architekta Gottfrieda Sempera; ekspertyza wypada pozytywnie i można rozpocząć prace budowlane. 6 VI 1872 r. Zjechał do miasta na występy gościnne teatr krakowski Stanisława Koźmiana i do 21 lipca, podczas 32 wieczorów, pokazał 38 sztuk z klasyki polskiej i obcej, przypominając, co znaczy dobry teatr; z Koźmianem prowadzono rozmowy na temat możliwego przejścia do Poznania, ale jego zasadniczy warunek - odpowiednie, stałe miejsce dla sceny polskiej - był jeszcze niemożliwy do spełnienia; niemniej takie żądanie mogło jedynie zwiększyć determinację osiągnięcia zaplanowanego celu. 2 X 1872 r. Otwarto kolejny sezon polski w Teatrze Miejskim, trwający do 15 czerwca 1873; kierownikiem zespołu został dramatopisarz, Zygmunt Sarnecki, który w sierpniu złożył Spółce swoją ofertę; wystawił on ok. 70 premier, wśród nich - Halkę Moniuszki, która przyniosła świetny dochód podczas 11 spektakli. 10 III 1873 r. Spółka kupuje dodatkową parcelę od Anny Skórzewskiej, zwiększając teren pod przyszłą budowę do ok. 2400 m. 8 IV 1873 r. Położono kamień węgielny. 8 X 1873 r. Otwarto nowy sezon pod dyrekcją obywatela ziemskiego, Zygmunta Jaraczewskiego, zamknięty 17 maja; sezon nie należał do udanych z powodu słabości zespołu aktorskiego i zbyt lekkiego repertuaru; dyrektor dopłacił do swego przedsięwzięcia ok. 10 tys. talarów. 15 II 1874 r. Zawarto umowę z mechanikiem wiedeńskim Barrotem, na maszynerię i dekoracje do nowego teatru. VI-X 1874 r. Spółka musiała zaciągnąć pożyczkę na hipotekę (40 tys. talarów), w październiku już były pustki w kasie i prasa pomieściła apel do społeczeństwa o 20 tys. talarów. Idealnym wyjściem okazał się pomysł, aby pierwsze trzy jednomarkówki niemieckie, które trafią do każdego członka zbiorowości, ofiarował on na Teatr Polski. Trzymarkówki zbierano w klimacie dobrej zabawy, anegdot, wierszyków, piosenek. Datki składali zarówno ludzie wielcy, jak mali i miały one charakter masowy. Organizowano na ten cel bale, zabawy, przedstawienia amatorskie. Była to prawdziwie masowa kwesta, podczas której naród fundował sobie teatr. XI 1874 r. Gotowy już gmach wizytują nadburnmistrz Kohleis i architekt Semper. III 1875 r. Publiczna prezentacja maszynerii, oświetlenia gazowego, dwóch kurtyn i 30 zmian dekoracji. 21 VI 1875 r. Uroczyście otwarto teatr spektaklem Wąsów i peruki Józefa Korzeniowskiego, zagranym przez amatorów i zamkniętym żywym obrazem Obrona Trembowli. 25 IX 1875 r. Uroczysta inauguracja stałej sceny zawodowej spektaklem Zemsty Fredry; okolicznościowy prolog napisał Józef Kościelski, zagrano też jeden z polonezów Chopina i specjalną kompozycję Henryka Jareckiego; dyrekcję na dwa sezony objęli dwaj aktorzy galicyjscy: Karol Doroszyński ze Lwowa i Władysław Terenkoczy z Krakowa; po ustąpieniu Terenkoczego Doroszyński prowadził teatr do 1881 roku. 27 III 1890 r. Nie zniknęły kłopoty finansowe, z którymi borykała się Spółka i Teatr, a które rozwiązywano przy pomocy różnych datków i wpłat Modrzejewskiej, Kraszewskiego (od 1879 działał fundusz teatralny imienia tego pisarza), Galicyjskiego Banku Kredytowego, rodaków z wszystkich zaborów. Aby zmienić tę sytuację z inicjatywy doktora Kusztelana, kasjera Spółki, powstała druga spółka, nazwana po prostu "Pomoc", która miała uratować interesy Spółki "Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego" i zapewnić byt finansowy kolejnym sezonom. Spółka "Pomoc" wybudowała na przylegającym do teatru i dokupionym teraz gruncie hotel "Victoria", salę zabaw i obok trzypiętrową czynszową kamienicę z lokalami handlowymi od frontu. Wtedy to na dziedzińcowej elewacji teatru napisano "Naród sobie". od 1925 r. Obowiązuje skrócona nazwa teatru - Teatr Polski w Poznaniu. za: http://www.teatr-polski.pl http://www.poznan.pl |
| © 2010-2018 wieczorkiewicz.org • Obrazów: 445 • Obiektów: 413 • Autorów: 80 • Źródeł: 14 |
|
Witam w galerii dawnego Poznania!
Od pewnego czasu pasjonuję się historią Poznania, a zwłaszcza tym jak wyglądał dawniej, stąd pomysł stworzenia niniejszej strony, której zadaniem jest przedstawienie w sposób chronologiczny wyglądu tego miasta.
Jeśli posiadasz w swojej kolekcji fotografie, pocztówki, albumy lub książki dokumentujące wygląd Poznania zachęcam do skontaktowania się i współpracy przy rozbudowie galerii.
Dziękuję niżej wymienionym osobom za szczególny wkład w rozwój niniejszej strony:
Paweł Jan Wieczorkiewicz |